آقای محمدرضا سعادتی یادداشتی را در کانال شخصی خود پیرامون درس تفسیر آیت‌الله یزدان‌پناه منتشر کرده‌اند که به قرار ذیل است؛

سال ١٣٩٧ که به قم هجرت کردم از اولین درس‌هایی که خدای متعال توفیق حضور در آن را روزی نمود، درس خارج تفسیر المیزان استاد یزدان‌پناه بود که در آن سال با شروع تفسیر سوره حمد آغاز شده بود.

امروز ٢۱ دی ماه ١۴٠٠ بعد از ٢٣٠ جلسه درسی پیرامون تفسیر سوره حمد، به توفیق الهی این سوره به پایان رسید.

به خاطر دارم زمان شروع تفسیر سوره حمد استاد فرمودند:
“چون این سوره به منزله کل قرآن است و از بُطنان عرش است، باید حوصله کنیم و عُمق مباحث را تا جایی که می‌توانیم مطرح کنیم”.
لذا ایشان در تفسیر سوره حمد تمام تلاش خود را برای این امر مهم به صحنه آوردند.

مناسب است به برخی از روش‌های تفسیری استاد در حد فهم و وُسع خود بپردازم:

۱⃣ تدریس متن و ارائه نظر مختار:
استاد ابتدا متن المیزان را تدریس می‌فرمودند و بعد از آن به بیان مختار خودشان می‌پرداختند و در بیان مختار، مباحث فراتر از المیزان را مطرح می‌کردند از جمله: عمق بخشیدن به مباحث علامه طباطبایی رضوان‌الله‌علیه، جوانب کار علامه، نقد برخی از آراء علامه، بررسی نظرات مفسرین.

۲⃣ تفسیر قرآن به قرآن:
ایشان در شروع هر آیه تمام سعی خود را می‌کردند هر آیه‌ای با آیات دیگر تفسیر شود، به صدها آیه ارجاع داده می‌شد برای اینکه معنای قرآنی آیه و مراد خدای متعال فهم شود.

۳⃣ ظهورگیری:
از آیات فروان قرآن کمک گرفته می‌شد تا ظهور آیه مد نظر معلوم گردد. البته اندیشه پشتیبان استاد به ایشان تیزبینی خاصی داده است که به صورت جامع به آیات می‌پردازند.

۴⃣ مباحث لغوی:
پرداختن به بحث لغوی کلمات هر آیه و استفاده از منابع لغت و عدم توقف در آنچه که فقط در کتب لغوی اشاره شده است. در کنار رجوع به منابع لغوی، ایده ارتکاز را مطرح می‌فرمودند.

۵⃣ استفاده از روایات:
بهره بردن از روایات اهل بیت علیهم‌السلام و سطح بندی آن برای تفسیر آیات.

۶⃣ نگاه دقیق و جامع به آیات قرآن و سوره‌های قرآنی:
ایشان احاطه جامع به جوانب آیه دارند لذا گاهی اوقات تقسیم‌بندی‌ها، نسبت‌سنجی‌ها، کلی و جزئی‌کردن‌های چندگانه برای یک آیه و یا کلمات آیه را مطرح می‌کردند؛ برای مثال تقسیم بندی دوگانه و سه گانه “صراط” و “سبیل” و تفاوت و نسبت‌های بین آن‌ها، تقسیم بندی دو گانه هدایت، بحث جامع پیرامون اسم اعظم، بحث پیرامون الله ذاتی و الله وصفی ذیل آیه بسم الله الرحمن الرحیم، بررسی مراحل بندگی و عبودیت بصورت ذیل آیه ایاک نعبد و ایاک نستعین که از سطح ایمان ظاهری تا لایه بقاء بعد فناء و تکمیل فناء را در بر می‌گیرد.

۷⃣ بررسی قواعد و مبانی تفسیری که علامه طباطبایی:
به این موارد اشاره کرده بودند و حضرت استاد به صورت مفصل این مبانی را توضیح فرمودند مانند: مباحث لغت، مباحث جری که حدود ٣٣ جلسه به آن پرداخته شد. در حقیقت این مبانی که دانش پژوه را برای فهم بهتر متن کمک می کند. معمولاً به قواعدی پرداخته می شد که اصل و اساس کار تفسیری مبتنی بر آنها بود و در کار تفسیری از آن ها بهره برده می‌شد.

۸⃣ عدم ورود و مخلوط کردن مباحث فلسفی و عرفانی با آیات در مراحل ابتدایی:
از هنرهای استاد این است با اینکه به مطالب فلسفی و عرفانی احاطه کامل دارند ولی ابتدا مصمم هستند از خود قرآن کریم و روایات برای تفسیر قرآن استفاده کنند و ظهورگیری ها را انجام دهند لذا مباحث را با کلمات و مباحث فلسفی و عرفانی گره نمی‌زدند. بعد از اینکه تفسیر آیه با بیان قرآنی و روایی آن تمام می‌شد و ظهورگیری‌ها انجام می‌شد، بحث جداگانه‌ای پیرامون تفسیر فلسفی و عرفانی آیه مطرح می‌کردند.

۹⃣ سیاق آیات:
پرداختن به سیاق هر آیه و هر سوره، هم از سیاق آیه به فهم آیه می‌رسیدند و هم از سیاق سوره، آیات را تفسیر می‌کردند. به سیاق‌های شناور قرآنی نیز واقف بودند و از آن استفاده می‌نمودند.

۰⃣۱⃣ پرداختن به تفسیر سلوکی آیات:
استاد قائل هستند یک دوره تفسیر سلوکی برای قرآن کریم نگاشته شود، برای این امر متناسب با هر آیه‌ای به بیان و بهره‌های سلوکی آیات پرداخته می‌شد و اسرار سلوکی هر آیه مطرح می‌شد.

۱⃣۱⃣ پرداختن به تفسیر اجتماعی:
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مباحث استاد این است که امتداد اجتماعی آن را بیان می‌کنند و قائل هستند نزول و بستر اولیه قرآن، اجتماعی بوده و باید تفسیر اجتماعی قرآن همراه با مبانی آن جمع‌آوری شود لذا به تفسیر اجتماعی آیات سوره حمد پرداختند و نقش برخی از آیات را در ایجاد تمدن نوین اسلامی بیان نمودند.

۲⃣۱⃣ بیان روان و پرهیز از بیان دشوار:
بیان استاد، بیان روان و بسیار قابل فهم هست. دسته‌بندی‌ها و مرحله مرحله بحث را ادامه دادن با بیان روان از ویژگی‌های درس ایشان است.

۳⃣۱⃣ ذهن نظام‌مند:
به علت احاطه نظام اندیشه‌ای به مباحث اسلامی و مبانی، سوره حمد را با دید کلان تفسیر نمودند و تمام جزئیات سوره را ذیل نگاه کلان سامان می‌دادند و نظام‌واره مباحث را مطرح می‌نمودند.

🏷 برگرفته از کانال رستاخیز به نشانی:

@rastakhiz_ir